NIEMCY – Dochodzenie roszczeń ze stosunku pracy – klauzule wyłączające (cz. 2)

W poprzednim artykule wyjaśniliśmy, czym są tzw. klauzule wyłączające. Kiedy już wiemy, co to jest Ausschlussfrist, warto odpowiedzieć sobie na pytanie, jakie roszczenia obejmują klauzule wyłączające oraz jak są one formułowane.

Jakie roszczenie obejmują klauzule wyłączające?

Klauzule wyłączające zarówno taryfowe, jak i umowne, mogą rozciągać się nie tylko na umowne, ale także na ustawowe roszczenia, a ponadto na takie ustawowe roszczenia, które na korzyść pracownika są semiimperatywne, tzn. niezmienne, nie można od nich odstąpić na niekorzyść pracownika. Podczas gdy umowne zrezygnowanie przez pracownika z takiego roszczenia byłoby nieważne, to już wyłączenie dopuszczalności ich sądowego dochodzenia przez zastosowanie klauzuli wyłączającej jest dopuszczalne.

Dla przykładu, klauzule wyłączające mogą obejmować roszczenie o ekwiwalent za niewykorzystany urlop lub wypłatę wynagrodzenia w przypadku choroby pracownika. Które roszczenia szczegółowo obejmuje konkretna klauzula, wynika oczywiście z jej treści.

Zgodnie z orzecznictwem niemieckiego Federalnego Sądu Pracy (niem. Bundesarbeitsgericht, dalej: BAG) dopuszczalne jest ustalenie w umowie o pracę takich klauzul ustanawiających trzymiesięczny okres na dochodzenie roszczeń. Zazwyczaj klauzule takie zawarte w umowach o pracę obejmują dochodzenie wszelkich roszczeń ze stosunku pracy. Zazwyczaj nie zawierają one wyłączeń dotyczących roszczeń z odpowiedzialności umyślnej lub za szkody polegające na naruszeniu zdrowia lub ciała albo rażącym niedbalstwie. Jednak taka klauzula krzywdzi w sposób nieproporcjonalny drugą stronę umowy i wykracza przeciwko odpowiednim regułom dotyczącym przedawnienia takich roszczeń.

Według BAG ustawowo jasno i dokładnie uregulowane jest, iż przedawnienie przy odpowiedzialności umyślnej jest nie może zostać z góry złagodzone na przez czynność prawną, bowiem w takim przypadku mamy do czynienia z normą niedozwoloną w rozumieniu § 134 niemieckiego kodeksu cywilnego (niem. Bürgerliches Gesetzbuch, dalej: BGB).

Jaką treść mogą mieć klauzule wyłączające?

Rozróżnia się jedno- oraz dwustopniowe terminy zawite.

Jednostopniowe terminy zawite przewidują, że roszczenie musi być dochodzone wobec drugiej strony przed upływem określonego punktu w czasie po tym, jak stało się wymagalne. Przy tym najczęściej wymaga się, aby wysunięcie roszczenia nastąpiło w formie pisemnej. Pozew nie jest zawsze koniecznie niezbędny.

Dwustopniowe terminy zawite wymagają po (pisemnym) wysunięciu roszczenia, w przypadku odmowy spełnienia świadczenia przez stronę przeciwną, wniesienia do sądu pracy pozwu w ciągu kolejnego określonego terminu zawitego. A więc na drugim poziomie jest obligatoryjnie wymagane dojście do sądu pracy.

Klauzule wyłączające są różnie formułowane. Brzmią one zazwyczaj np.:
„Pracownik i pracodawca muszą wysunąć swoje roszczenia ze stosunku pracy w ciągu miesiąca od jego zakończenia.“ (niem. „Arbeitnehmer und Arbeitgeber müssen Ansprüche aus dem Arbeitsverhältnis innerhalb eines Monats nach Beendigung geltend machen.“).

„Wszelkie roszczenia ze stosunku pracy muszą być dochodzone pisemnie w ciągu trzech miesięcy od terminu płatności. Jeśli to nie nastąpi, roszczenia te wygasają.“ (niem. „Alle Ansprüche aus dem Arbeitsverhältnis müssen innerhalb einer Frist von drei Monaten nach Fälligkeit schriftlich geltend gemacht werden. Erfolgt dies nicht, verfallen diese Ansprüche.“).

„Jeśli osoba obowiązana do świadczenia odrzuci roszczenie pisemnie lub nie złoży żadnego oświadczenia w ciągu miesiąca od wysunięcia roszczenia, roszczenie wygasa, jeśli nie będzie dochodzone na drodze sądowej w ciągu trzech miesięcy po odrzuceniu lub upływie terminu do złożenia oświadczenia.” (niem. „Lehnt der Leistungspflichtige den Anspruch schriftlich ab oder erklärt er sich hierzu nicht innerhalb eines Monats nach Geltendmachung des Anspruchs, so verfällt dieser, wenn er nicht innerhalb von drei Monaten nach der Ablehnung oder nach dem Fristablauf gerichtlich geltend gemacht wird.„).

Treść klauzul wyłączających może być bardzo różna. W konkretnym przypadku może nie być łatwa do precyzyjnego określenia. Jeśli mają Państwo wątpliwości, czy takie klauzule zostały zawarte w obowiązujących Państwa umowach lub układach, rekomendujemy kontakt z naszymi konsultantami, którzy postarają się udzielić Państwu pomocy.

Przygotowała:
Agnieszka Bonikowska
Konsultant

Nadzór merytoryczny:
Dariusz Kowalczyk
Partner