POLSKA – Podatek VAT – moment powstania obowiązku podatkowego i szczególne regulacje

Jak powszechnie wiadomo, przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą podlegają przepisom ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (Dz. U. 2011 Nr 177 poz. 1054 ze zm., dalej: ustawa o VAT). Nie dotyczy to jednak wszystkich przedsiębiorców. W niniejszym artykule przedstawimy warunki ustawowe, które zobowiązują do rozliczania podatku VAT.

Zgodnie z art. 15 ustawy o VAT, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel i rezultat takiej działalności. Pod pojęciem „działalności gospodarczej” kryje się wszelka działalność producentów, handlowców, usługodawców czy podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Regulacją objęta jest również działalność polegającą na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły oraz dla celów zarobkowych.

Zgodnie z art. 5 ustawy o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport i import towarów na terytorium kraju, wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju oraz wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Zgodnie z art. 41 ust. 2 w zw. z art. 146a pkt 1ustawy o VAT, podstawowa stawka podatku wynosi 23%. Dla pewnego rodzaju towarów i usług, zastosowanie mogą znaleźć niższe stawki podatku VAT, np.:

8% (art. 41 ust. 2 w zw. z art. art. 146a pkt 2 ustawy o VAT) – dla towarów i usług wskazanych w załączniku nr 3 do ustawy o VAT,
5% (art. 41 ust. 2a ustawy o VAT) – dla towarów wymienionych w załączniku nr 10 do ustawy o VAT, lub
0% podstawy opodatkowania (np. w sytuacji dostawy sprzętu komputerowego dla placówek oświatowych na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 26 ustawy o VAT lub w transakcjach wewnątrz UE)

lub być całkowicie zwolnione z opodatkowania (np. towary określone w załączniku nr 7 do ustawy o VAT produkowane przez ONZ lub jedną z jej specjalistycznych agencji bez względu na cel, w jakim mają być wykorzystane).

Podstawą opodatkowania w podatku VAT jest, co do zasady, wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika – zgodnie z art. 29a ustawy o VAT.

Z zasady, zobowiązanym do rozliczenia podatku VAT jest sprzedawca dokonujący dostawy towaru lub świadczący usługę. Zdarza się jednak sytuacja, w której – w odniesieniu do wskazanych w ustawie o VAT towarów lub z uwagi na status sprzedawcy, zobowiązanym do rozliczenia podatku VAT staje się nabywca towaru lub usługi. Mamy wówczas do czynienia z tzw. „odwrotnym obciążeniem” (ang. reverse charge).

Należy podkreśli, że aby możliwe było zastosowanie procedury „odwrotnego obciążenia”, muszą zostać łącznie spełnione warunki, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 7 ustawy o VAT, czyli:

podatnik dokonujący dostawy towarów nie korzysta ze zwolnienia podmiotowego z VAT (czyli ze względu na nieprzekroczenie 150 tys. zł obrotu),
nabywcą jest czynny lub zwolniony podatnik VAT,
dostawa nie jest objęta zwolnieniem o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 2 (czyli towary nie będą wykorzystywane wyłącznie na cele działalności zwolnionej z VAT).

Status nabywcy podatnika określony został w art. 17 ustawy o VAT, natomiast towary o szczególnym znaczeniu, dla których stosuje się „odwrotne obciążenie” zostały wymienione w załączniku nr 11 do ustawy o VAT.Załącznik nr 11 zawiera katalog towarów, dla których istnieje obowiązek stosowania procedury „odwrotnego obciążenia”, który od dnia 1 lipca 2015 r. został poszerzony o:

blachy zaklasyfikowane do PKWiU 24.33.20.0 jako „Arkusze żeberkowane ze stali niestopowej”,
złoto w postaci surowca lub półproduktu (o próbie 325 tysięcznych lub większej) oraz dostawę złota inwestycyjnego,
sprzęt elektroniczny taki jak telefony komórkowe (w tym smartfony), a także laptopy, tablety, notebooki i konsole do gier – z wyłączeniem części i akcesoriów.

W odniesieniu do sprzedaży sprzętu elektronicznego procedura „odwrotnego obciążenia” będzie miała zastosowanie, o ile sprzedaż będzie dokonywana w hurtowych ilościach (tzn. w przypadku przedsiębiorców, którzy w ciągu jednego dnia sprzedadzą sprzęt o wartości przekraczającej 20 tys. zł netto.

To jednak nie jedyne zmiany, na które ustawodawca zdecydował się od dnia 1 lipca 2015 roku. W celu skuteczniejszej kontroli wykonywanych przez podmioty obowiązków, wprowadzone zostało zobowiązanie składania informacji podsumowujących (na druku VAT-27) dotyczących transakcji objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia. Informacje podsumowujące należy stosować począwszy od rozliczenia za okresy rozliczeniowe następujące po drugim kwartale 2015 r.

Obowiązek ten wprowadzony został wraz z art. 101a ustawy od towarów u usług stanowiącym, iż podatnicy dokonujący dostawy towarów lub świadczący usługi, dla których podatnikiem jest nabywca, w przypadkach, o których mowa w załączniku nr 11 do ustawy oraz w przypadku nabywania usług w zakresie emisji gazów cieplarnianych, obowiązani są składać w urzędzie skarbowym zbiorcze informacje o dokonanych dostawach towarów oraz świadczonych usługach. Informacje podsumowujące w obrocie krajowym składa się za okresy rozliczeniowe, w których powstał obowiązek podatkowy, w terminach przewidzianych dla złożenia przez podatnika deklaracji do wykazania przez niego dochodów z prowadzonej działalności.

Informacje te zawierać powinny następujące dane: nazwę lub imię i nazwisko oraz NIP podatnika składającego informację podsumowującą (dostawcy), nazwę lub imię i nazwisko oraz NIP nabywcy towaru lub usługi oraz łączną wartość dostaw towarów oraz świadczonych usług, wskazanych wyżej, w odniesieniu do poszczególnych nabywców.

Bycie na bieżąco z wciąż zmieniającymi się regulacjami bywa dla podatnika kłopotliwe. Niepełna wiedza na temat aktualnego stanu prawnego może prowadzić do sytuacji, w której podatnik nie tylko nie będzie wiedział, jaką stawkę podatku należy zastosować, ale również nie dochowa innych obowiązków – np. ewidencyjnych. By uniknąć nieprzyjemności z tym związanych zaleca się szczegółowe śledzenie zmieniających się przepisów lub udanie się po pomoc do fachowego pełnomocnika takiego jak doradca podatkowy, adwokat czy radca prawny.

Przygotowała:
Marta Wrzos-Domoradzka, LL.B.
Młodszy specjalista

Nadzór merytoryczny:
Karolina Susło
Starszy specjalista | Księgowa