POLSKA – Przedawnienie roszczeń

Zdarza się, iż banki lub inne instytucje, ale także osoby prywatne udzielają przedsiębiorcom kredytów. W normalnym przypadku osoba pożyczająca zobowiązana jest do spłaty tej kwoty. Są jednak sytuacje, gdy zobowiązanie to wciąż istnieje, jego spełnienie nie może być jednak wymuszone przez sąd. Dzieje się tak między innymi, gdy roszczenie jest przedawnione.

Sens przedawnienia

Sens instytucji przedawnienia polega zgodnie z art. 117 ust. 2 ustawy z dnia 23.04.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm., dalej: KC) na tym, iż po upływie ustawowo określonego terminu, osoba zobowiązana do zapłacenia pewnej sumy, nie może zostać do tego przymuszona przez sąd. Wyjątkiem jest sytuacja, w której osoba ta dobrowolnie zrezygnuje z tego przywileju.

Termin przedawnienia

Zgodnie z art. 118 KC, jeśli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej trzy lata. Zgodnie z komentarzem do Kodeksu cywilnego: za działalność gospodarczą uznajemy taką działalność, która prowadzona jest na zasadzie powtarzalności, racjonalnego gospodarowania oraz uczestnictwa w obrocie gospodarczym (A. Janiak „Kodeks cywilny. Komentarz Tom I. Część ogólna.” WKP 2012, art. 43(1), Nb. 11). Roszczenia mające związek z prowadzeniem działalności to takie, które mają na celu jej utrzymanie lub rozwinięcie. Oznacza to, iż zobowiązania przedsiębiorcy biorącego kredyt w celu podjęcia inwestycji lub zapłacenia czynszu przedawniają się z upływem lat trzech.

Powstaje jednak pytanie, od kiedy okres ten jest liczony. Zgodnie z art. 120 §1 KC, bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, tj. od momentu, w którym zobowiązanie powinno zostać spłacone.

Przedłużenie terminu przedawnienia

Szczególną uwagę należy zwrócić na regulacje, które pozwalają okres trzyletni przedłużyć.

Zgodnie z art. 123 § 1 pkt. 2 KC, bieg przedawnienia może zostać przerwany przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 7.03.2003 r. (sygn. I CKN 11/01, Lex nr 83834), uznanie roszczenia to: „każdy przypadek wyraźnego oświadczenia woli lub też innego jednoznacznego zachowania się dłużnika wobec wierzyciela, z którego wynika, iż dłużnik uznaje roszczenie za istniejące”.

Zgodnie z art. 123 §1 pkt. 1 KC, bieg przedawnienia zostaje przerwany również przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Oznacza to, iż wszczęcie postępowania przez wierzyciela przed sądem, przerywa bieg przedawnienia.

Przerwanie biegu przedawnienia ma taki skutek, iż po tym fakcie, termin biegnie na nowo. Oznacza to, iż w przypadku obietnicy przedsiębiorcy, iż zapłaci wymaganą kwotę, termin przedawnienia w tym momencie zaczyna się na nowo.

Inną możliwością jest sytuacja, w której bieg przedstawienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu. Zawieszenie ma taki skutek, iż okres przedawnienia nie jest wtedy liczony, co oznacza, iż roszczenie przedawnia się później.

Zawieszenie ma między innymi zastosowanie do roszczeń, które:

przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej, co oznacza, iż bieg przedawnienia rozpoczyna się dopiero po zakończeniu sprawowania władzy rodzicielskiej,
przysługują osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli, co oznacza, iż bieg przedawnienia rozpoczyna od momentu zakończenia sprawowania opieki lub kurateli
przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa oraz
z powodu siły wyższej nie mogą być przez uprawnionego dochodzone przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody.

Przykład

By łatwiej było zrozumieć sens instytucji, posłużymy się przykładem. Załóżmy, iż podmiot A wziął kredyt od podmiotu B w celu podjęcia inwestycji. Będzie on zobowiązany do spłacenia kredytu. Jeśli jednak podmiot B nie zwróci się do niego w ciągu trzech lat, a w międzyczasie A nie uzna długu lub B nie uda się do sądu przed upływem tego terminu, sąd nie będzie mógł przymusić A wyrokiem sądowym do jego spłaty. Podmiot B powinien zatem przed upływem tego terminu zadbać, by podmiot A zwrócił mu pieniądze lub zwrócić się do sądu o zobowiązanie A do zapłaty. W innym przypadku, istnieje możliwość, iż podmiot B kwoty tej nie odzyska.

Wnioski

W związku z powyższym, zdarzają się sytuacje, w których mimo istnienia zobowiązania, wierzyciel nie jest w stanie dochodzić spełnienia go na drodze sądowej. Są to jednak sytuacje rzadkie i wymagają spełnienia wielu przesłanek, ich wystąpienie nie jest jednak niemożliwe. W związku z powyższym, podmiotom, które nie otrzymały zwrotu kredytu lub nie zostały opłacone inne należności, zaleca się podjęcie działań w celu dochodzenia swoich należności.

Przygotowała
Marta Wrzos-Domoradzka
Konsultant

Nadzór merytoryczny
Agnieszka Gromysz
Starszy specjalista