POLSKA – Umowa zlecenia a umowa o pracę

Prawo przyjmuje, iż z pracownikiem zawiera się umowę o pracę, z osobą świadczącą pewne usługi zaś umowę zlecenia. Umowa o pracę niesie ze sobą większe koszty, zarówno dla pracownika, jak i dla pracodawcy. By ich uniknąć, często zawierana jest zamiast niej umowa zlecenia. Kiedy sytuacja ta ma miejsce i jakie są tego konsekwencje?

Zgodnie z art. 22 § 1 ze zn. 2 Kodeksu Pracy z dnia 26.06.1974 roku (Dz. U. 1974, Nr 24, poz. 141), niedozwolone jest zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy. Służyć to ma między innymi ochronie pracownika, który ma wtedy prawo do urlopu oraz innych świadczeń socjalnych. Istotnym jest fakt, iż charakter zawieranej umowy bada się na podstawie treści oświadczeń złożonych przez strony, biorąc pod uwagę ich wolę oraz zamiar. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, jeśli jednak w umowie zawarte są elementy obu tych umów, zbadać należy, elementy, której z umów mają charakter przeważający.

Charakter umowy o pracę

Zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu Pracy, przez nawiązanie stosunku pracy, pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Niezbędnymi elementami, by mówić o stosunku pracy są: działalność zarobkowa, wykonywana osobiście przez pracownika, niebędącą jednorazową czynnością, wykonywana na ryzyko pracodawcy oraz świadczona pod kierownictwem pracodawcy.

Działalność zarobkowa oznacza, iż osoba wykonująca określoną pracę, powinna czynić to za wynagrodzeniem.
Pracownik ma ponadto obowiązek wykonywania pracy osobiście, z możliwością wyręczenia się inną osobą, jednak tylko za pisemną zgodą pracodawcy.

Czynność wykonywana przez pracownika nie może być oprócz tego wykonana jednorazowo, musi zatem powtarzać się.

Praca na ryzyko pracodawcy oznacza, iż ponosi on ryzyko techniczne, gospodarcze oraz osobowe. O ryzyku technicznym mówimy, kiedy pracodawca zobowiązany jest zapłacić pracownikowi wynagrodzenie, pomimo przestoju w pracy. Pracodawca ponosi również ryzyko gospodarcze, co oznacza, iż zobowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia także wtedy, gdy kondycja finansowa firmy jest zła. Pracodawca dostarcza również pracownikowi narzędzia i materiały do pracy oraz ponosi ujemne konsekwencje niezawinionych przez pracownika błędów, ponosząc tym samym ryzyko osobowe. Ponadto, praca to powinna być świadczona pod kierownictwem pracodawcy, co oznacza, iż pracownik zobowiązany jest do stosowania się do poleceń pracodawcy, który wyznacza czas i miejsce wykonywania przez niego pracy, a także określa zakres jego obowiązków. Pracownik powinien również stawiać się w zakładzie pracy na wezwanie pracodawcy.

Charakter umowy zlecenia

Zgodnie z art. 734 § 1 Kodeksu cywilnego z dnia 23.04.1964 roku (Dz. U. 1964, Nr 16, poz. 93), przez umowę zlecenia, przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Zgodnie jednak z art. 750 Kodeksu Cywilnego, do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. Zleceniodawca może zatem zobowiązać zleceniobiorcę do wykonania jakiejkolwiek czynności prawnej lub faktycznej na jego korzyść. Przyjmuje się jednak, iż nie jest to, jak w przypadku umowy o pracę, czynność stale powtarzająca się.

Umowa zlecenia nie jest umową, gdzie obowiązkowym staje się podporządkowanie zleceniobiorcy zleceniodawcy.

Zwyczajowo nie zobowiązuje się również zleceniobiorcy do zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa.
Ponadto, w umowie zlecenia pracodawca zwyczajowo nie daje zleceniobiorcy wytycznych, w jaki sposób powinien najlepiej wykonać wskazane mu zadania.

Wnioski

By przyjąć zawarcie jednej lub drugiej umowy, spełnione muszą być konkretne przesłanki. Umowa przypominająca bardziej umowę o pracę niż umowę zlecenia, uznana będzie za umowę o pracę, wraz ze wszystkimi jej konsekwencjami.

Autor:
Marta Wrzos-Domoradzka